Taaltraject voor kleuters die nood hebben aan extra taalsteun

Kleuterscholen beseffen dat het niet volstaat om pas vanaf de verplichte taalscreening kleuters die extra taalsteun nodig hebben te ondersteunen. Dat zorgt voor een grote vraag naar coaching en competenties rond de interventies die hiervoor kunnen worden ingezet. Gebaseerd op de inzichten uit het wetenschappelijk onderzoek rond Taalintegratietrajecten (www.taaltrajecten.be), biedt dit driedaags nascholingstraject aan kleuteronderwijzers en directies concrete handvatten om de kinderen die er het meeste nood aan hebben sterk te ondersteunen. Dit via de dagdagelijkse activiteiten en interacties in de klas en een doordacht taalbeleid.

Programma

Kleuterleerkrachten merken in hun klas grote verschillen in de taalontwikkeling bij peuters en kleuters. Het verschil tussen taalrijke en taalarme kleuters slaat een kloof die al heel vroeg de gelijke kansontwikkeling en de schoolloopbaan van kinderen in gevaar brengt. We moeten er dan ook alles aan doen om die kloof zo vroeg mogelijk te dichten.

We richten ons zowel op het niveau van de klas (aanpak in de kleuterklas) als op het niveau van het beleid (aanpak in de school). De rode draad doorheen de zes sessies zijn de 6 Bouwstenen van het project Taalintegratietrajecten van de Universiteit Antwerpen, Thomas More en Odisee (www.taaltrajecten.be). Via realistische cases en filmfragmenten gaan we in dit nascholingstraject in dialoog met elkaar over goede klaspraktijken en openliggende kansen in de peuter- en kleuterklas. We kijken naar beleidsmatige keuzes voor taalmonitoring, ondersteuningsmodellen en professionalisering. Verder halen we ook voorbeelden aan van een rijk taalaanbod, kwalitatieve instructie en sterke feedback. We bespreken manieren waarop je kan inzetten op de mondelinge en voorbereidende schriftelijke taalvaardigheid van kinderen en we geven veel wetenschappelijk onderbouwde praktische wenken en tips om effectief te werken aan de vastgestelde taalontwikkelingsvertraging.

Dag 1: Schoolniveau: taalbeleid en verankering van beleid op de klasvloer

Sessie 1 en 2: Hoe begin je aan het uitdenken en uitvoeren van een cyclisch en schoolspecifiek taalintegratietraject voor kleuters die extra taalsteun nodig hebben? Hoe kan je het team hiervoor begeesteren? Welke keuzes maak je in het meerlagig ondersteuningsmodel? Welke begeleiders zet je in voor de verschillende lagen? Welke succesvolle externe samenwerking(en) kan je aangaan? Hoe kunnen keuzes voor ouderparticipatie leiden tot betere taalresultaten van de kleuters? Welke beleidskeuzes maak je na de screening en observaties? Hoe kan je die keuzes verankeren op de klasvloer? Hoe zorg je voor evaluatie en borging van je taalontwikkelingsbeleid?

Dag 2: Klasniveau (peuterklas tot 3e kleuterklas): taalverwerving en meertaligheid

Sessie 3: Hoe verloopt taalontwikkeling bij jonge kinderen? Hoe kan je als kleuterjuf of kinderverzorgster ook de dagelijkse routines en banale wachtmomenten zo zinvol en taalrijk mogelijk invullen? Hoe ga je om met kinderen die achterblijven in de taalontwikkeling? Hoe werk je effectief aan incidentele en doelgerichte woordenschatontwikkeling?

Sessie 4: Hoe stimuleer je Nederlandsetaalleerders (anderstalige kinderen) het best om te vermijden dat ze een achterstand oplopen ten opzichte van eentalige Vlaamse kleuters? Wanneer kunnen we met een gerust gemoed stellen dat anderstalige kleuters klaar zijn om de overgang naar het lager onderwijs te maken? Hoe kunnen we onze eigen kijk op meertaligheid positief beïnvloeden? Welke taalproblemen spelen er bij geadopteerde peuters/kleuters? Wat gaat er om in een uit oorlogsgebied weggevlucht kind? Welke rol speelt kansarmoede bij meertaligheid?

Dag 3: Klasniveau (peuterklas tot 3e kleuterklas): (selectief) mutisme en taalontwikkeling in de muzische vakken

Sessie 5: Wat doe je met een kleuter die helemaal niet spreekt en zich in stilte hult? Moeten we ons zorgen maken over het welbevinden of de normale ontwikkeling van kinderen als ze onbegrijpelijke klanken uitstoten of soms helemaal geen geluid maken? Vanaf wanneer is selectief mutisme - als het kind thuis wel volop praat - een probleem? Hoe win je het vertrouwen van de zwijgzame kleuter? En welke activiteiten en aanpakken zijn het meest aangewezen?

Sessie 6: Hoe kan je in de muzische activiteiten de kleuters die extra taalsteun nodig hebben op een speelse, niet-dwingende manier tot echte communicatie uitnodigen? Waar moet je rekening mee houden om het effect te verhogen? Hoe zet je in op interactief voorlezen, rijke gesprekken, liedjes en rijmpjes? Hoe maken we de hoeken taalrijk? Hoe werken we aan taal via muziek, beeld, media, beweging en drama? Welke technologieën staan ons ter beschikking?

Doelstellingen

Na het volgen van het nascholingstraject:

• heb je inzicht in de zes Bouwstenen voor een doeltreffend taalintegratietraject en kan je die adequaat inzetten;
• breng je de schooleigen taalkenmerken in kaart en start je vanuit deze beginsituatie met het opzetten van een passend taalintegratietraject;
• identificeer je de kinderen die extra taalsteun nodig hebben en bied je hen een gepaste aanpak in een meerlagig ondersteuningsmodel aan;
• erken je de stappen die kunnen bijdragen aan een succesvolle ouderparticipatie;
• kan je een PDCA-cyclus aanvatten om je taalintegratietraject te verankeren en de successen te borgen;
• pas je inzichten in de spontane succesvolle taalverwerving toe in de kleuterklas;
• zet je zowel incidentele als doelgerichte woordenschatverrijking effectief en cyclisch in;
• heb je inzicht in meertaligheid en zet je dit in bij de aanpak bij Nederlandsetaalleerders;
• streef je verschillende aanpakken na om kinderen in de stille fase tot begrijpen en spreken te lokken;
• ga je zowel in de routines als in de muzische activiteiten taalrijke denkgesprekken aan, lok je kwalitatieve interacties uit en geef je sterke feedback;
• organiseer je de activiteiten zodanig dat fonemisch bewustzijn en ontluikende geletterdheid optimale kansen krijgen.

Doelgroep

We verwachten dat elke school voor dit traject drie mensen afvaardigt, waarvan er per cursusdag telkens 2 aanwezig zijn:

Dag 1: 1 beleidsverantwoordelijke (directie of zorgcoördinator) en 1 kleuterleerkracht van de 3e kleuterklas
Dag 2: dezelfde kleuterleerkracht van de 3de kleuterklas en 1 kleuterleerkracht van de peuterklas of de 1ste of 2de kleuterklas
Dag 3: dezelfde kleuterleerkracht van de 3de kleuterklas en dezelfde kleuterleerkracht van de peuterklas of de 1ste of 2de kleuterklas

Leerkrachten uit het buitengewoon onderwijs zijn welkom, maar van hen wordt verwacht dat ze zelf de transfer maken.

Begeleiding

Jella Di Perna was lerares, lector aan de PXL en Arteveldehogeschool, vorser vakdidactiek Nederlands aan de Universiteit Antwerpen en de UGent, nascholer talenbeleid, pedagogisch begeleider en schooldirecteur. Ze heeft vooral expertise opgebouwd rond taalontwikkeling, taalvaardigheidsbevordering en talenbeleid in het kleuteronderwijs, basisonderwijs, secundair en hoger onderwijs.

Tim Van Landeghem studeerde Nederlandse en Engelse Taal- en Letterkunde, was leerkracht in de derde graad secundair onderwijs, en schreef mee aan de nieuwe leerplannen Nederlands tweede graad van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. Als beleidsondersteuner werkt hij nu rond talenbeleid, interne kwaliteitszorg en modernisering. Hij wil leerkrachten bijstaan om nieuwe inzichten doordacht, efficiënt en haalbaar naar de klaspraktijk te brengen.

Praktisch

Cursusmateriaal en lunch inbegrepen (738 euro voor drie personen)

Belangrijk bij inschrijving: 1 persoon schrijft zich in, maar en.de namen en functie van 2 collega's worden vermeld in het veld 'opmerking'. Deze 2 collega's dienen wel een CNO-account aan te maken indien nog nodig, zodat zij door CNO aan de deelnemerslijst kunnen toegevoegd worden.

Mee te brengen door cursist

Per schoolgroepje (van 3) één laptop