Micro-credential Praktijk Natuurbeheer en Biodiversiteit

Leer hoe je state-of-the-art wetenschappelijke theorie toepast in de praktijk van biodiversiteitsherstel en natuurbeheer.

Deze micro-credential biedt praktijkervaring op het gebied van biodiversiteitsherstel. Principes en praktijk van natuurherstel en -beheer zijn in een tijdperk van ongekend biodiversiteitsverlies cruciaal om de achteruitgang van natuur een halt toe te roepen en om te buigen. Je werkt samen met professionelen op het terrein zoals het Agentschap voor Natuur en Bos en de ngo Natuurpunt vzw.

Programma

De cursus bestaat uit 4 theoretische colleges die aangeboden worden via lesopnames (beschikbaar op Blackboard-mediasite) waarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van praktijkvoorbeelden en uit 6 excursiedagen waarbij de praktische aspecten van natuurbeheer in functie van biodiversiteitsherstel aan bod zullen komen.

In het praktijkdeel voer je hands-on herstelacties uit van verschillende habitattypes (bos, heide, grasland, moerassen, specifieke populaties van bedreigde soorten). We richten ons op de do's en don'ts van herstelacties met bijzondere aandacht voor het behoud van bodemintegriteit, hydrologische integriteit, intensieve zorg voor relicten van bedreigde soorten, bestrijden van invasieve soorten, herstellen van ecosysteemdiensten en klimaatadaptief herstel. Er wordt specifieke aandacht gegeven aan de noodzaak van natuurbeheer en biodiversiteit in functie van ecosysteemdiensten en maatschappelijk belang.

Je maakt kennis met verschillende herstelmethodes, waaronder manuele en machinale arbeid, en je leert een methode toe te passen afhankelijk van het habitattype, de aanwezigheid van relicten en eventuele cryptische populaties en de klimatologische omstandigheden. Er wordt bijzondere nadruk gelegd op natuurbeheer en -herstel aan de hand van een gefaseerde aanpak.

Je leert methodes aan om het succes van natuurherstel te evalueren, waaronder het evalueren van de duurzaamheid van plantenpopulaties aan de hand van matrixpopulatiemodellering en de duurzaamheid van insectenpopulaties aan de hand van gestandaardiseerde monitoring. Daarnaast komen enkele eenvoudig toe te passen methoden aan bod om milieucondities te evalueren en monitoren.

Ten slotte passen we verschillende benaderingen van herstelacties toe en volgen ze op in een experimenteel lange termijn-ontwerp dat gebruikt kan worden als sjabloon voor herstelacties in de toekomst en als output om de beste herstelbenaderingen te identificeren.

Doelstellingen

In deze micro-credential staan de volgende leerdoelen centraal.

1. Je weet dat natuurbeheer en herstel van biodiversiteit op het raakvlak zitten van milieuwetenschappen, biologie en ecologie en je houdt hiervoor rekening met verschillende factoren waaronder landschap, bodem, populatiekenmerken van bedreigde soorten, klimaat en ruimtelijke ordening.
2. Je treft gepaste natuurbeheermaatregelen om bedreigde biodiversiteit te herstellen in verschillende biotopen zoals bos, heide, grasland en moeras.
3. Je herkent de verschillende drijfveren van degradatie van milieu, biotopen en biodiversiteit en neemt maatregelen die effectief zijn om deze degradatie te stoppen en om te keren.
4. Je werkt samen met verschillende spelers die een rol spelen in natuurbeheer en biodiversiteitsbehoud zoals wetenschappers, professionele natuurarbeiders, natuurconsulenten en boswachters.
5. Je leert de maatschappelijke context waarin aan natuurbeheer en biodiversiteitsbehoud wordt gedaan in Vlaanderen en je kent de beleids- en uitvoeringsknelpunten waarmee dit te maken heeft.
6. Je leert hoe je als burger, bijvoorbeeld als leerkracht, vrijwilliger of arbeider, een rol kan spelen om biodiversiteit te behouden en herstellen.
7. Je kent de oorsprong van onze biodiversiteit en weet waar, wanneer en waarom onze biodiversiteit specifiek natuurbeheer en -herstel nodig heeft om een duurzame toekomst te hebben.

Doelgroep

Leerkrachten biologie of natuurwetenschappen in het secundair onderwijs en iedereen die geïnteresseerd is in natuur, biodiversiteit en herstel van biodiversiteit, de moeilijkheden van natuurherstel en -beheer

Begeleiding

Tobias Ceulemans, docent Departement Biologie UAntwerpen

Praktisch

Studiepunten: 3
Onderwijstaal: Nederlands
Locatie: online (theorie) en Demervallei/Hageland/Kempen/Duiste Eifel (excursies)

De veldexcursies zijn verplicht.

Contactmomenten:

- Excursies (2 x 3 dagen / Demervallei/Hageland)

• maart: 18 maart, 19 maart en 21 maart 2025
  We sluiten aan bij de Life Harwin ploeg voor het herstel van klimaatgevoelige bosbesheide en verzuringsgevoelig heischraal grasland. Life Harwin is een gezamelijke ploeg van Natuurpunt vzw en Agentschap voor Natuur en Bos dat in samenwerking met de Universiteit Antwerpen herstel uitvoert van uitzonderlijke habitats en herintroducties van bijzondere plantensoorten in samenwerking met de Plantentuin van Meise. De excursie betreft eerst een introductie tot de doelstellingen en daarna effectief uitvoeren van gedetailleerd beheer.
• mei: 12 mei 2025, 16 mei 2025 en 22 mei 2025
  De excursie van 12 mei staat in het teken van het beheer van een langdurig veldexperiment van de Universiteit Antwerpen waar wordt getest wat de relatieve bijdrage is van stikstofdepositie versus onaangepast natuurbeheer aan de achteruitgang van invertebraten. Op deze excursie wordt er dus naast een situering van het experiment en een bezoek aan het gebied, ook gewerkt. De excursies van 16 en 22 mei zijn bezoeken aan herstelde gebieden en referentiegebieden in de Kempen en de Duitse Eifel. Tijdens de excursie in de Kempen zullen ook eenvoudige monitoringstechnieken voor andere bodemkwaliteit aan bod komen.

Persoonlijke studie:

- Video’s en ingesproken powerpointpresentaties worden beschikbaar gesteld als zelfstandig te volgen leerstof. De inhoud hiervan wordt aangehaald en toegepast op het terrein tijdens de excursies. Bijkomende - vrijblijvende - informatie is beschikbaar op youtube@tobiasceulemans in de reeks 'Ecologie, Biodiversiteit, Beheer en Herstel'.

Evaluatie:

Voortdurende beoordeling tijdens lessen en excursies – pass/fail

Beoordelingscriteria:

Je neemt actief deel aan praktische herstelacties van verschillende habitattypes. Elk initiatief voor inbreng van mogelijke alternatieve methoden en verbetering van methoden is zeer welkom. Je bent in staat om vragen te beantwoorden over de do's en don'ts van herstelacties met bijzondere aandacht voor het behoud van bodemintegriteit, hydrologische integriteit, intensieve zorg voor relicten van bedreigde soorten, bestrijden van invasieve exoten en klimaatadaptief herstel. Je bent in staat om vragen te beantwoorden over verschillende methodes van herstelacties, inclusief manuele en machinale arbeid en weet wanneer en waarom welke methode toe te passen. Je bent in staat om vragen te beantwoorden over monitoringmethoden en mogelijke experimentele ontwerpen voor herstelacties. De antwoorden op de vragen worden vervolgens geformuleerd als een reeks take-home-messages.

Slagen voor dit examen levert het getuigschrift 'Praktijk Natuurbeheer en Biodiversiteit' op.