Geschiedenis in de klas: fris je vakdidactische kennis op

Het geschiedenisonderwijs staat niet stil: nieuwe eindtermen, nieuwe begrippen, nieuwe werkvormen… Centraal hierbij staat de nadruk op historisch denken bij leerlingen. Dit omvat niet alleen het uitbouwen van een historisch referentiekader, maar ook het inzetten op bronnenstudie, beeldvorming, redeneren en reflecteren. Wil je je lessen beter afstemmen op de (nieuwe) eindtermen historisch bewustzijn? Wil je weten hoe je een les geschiedenis sterk vakdidactisch opbouwt? Of fris je graag je vakdidactische kennis op? Ben je gewoon benieuwd naar nieuwe inzichten op het vlak van geschiedenisonderwijs? Dan is dit nascholingstraject iets voor jou. Je gaat samen met vakgenoten aan het werk en krijgt een stevige basis van het hoe, wat en waarom van krachtig geschiedenisonderwijs.

Programma

Dag 1

Op de eerste dag start je met de fundamenten van je geschiedenisonderwijs. Aan welke criteria voldoet een succesvolle les geschiedenis? Wat zijn de nieuwe eindtermen rond historisch bewustzijn? En welke vrijheid heb je als leraar om hiermee aan de slag te gaan? Hoe zet je je leerlingen actief aan het historisch denken? Je analyseert eindtermen en leerplannen, je onderzoekt hoe een leerlijn op te bouwen en hoe dit alles te vertalen naar de klaspraktijk. Ook bestudeer je historisch denken en werk je aan activerende werkvormen en evaluatievormen die je in je klas kan inzetten.

Na een korte inleiding ga je in workshops aan de slag met concreet lesmateriaal. Eerst behandel je het doel van geschiedenisonderwijs: historisch denken en de link met het leerplan. Vervolgens werk je aan doelgericht lesontwerp: aanpak en vakdidactische sleutelelementen. Tenslotte buig je je over evaluatie en werkvormen: historisch bewustzijn bijbrengen, meten en versterken.

Dag 2

In de voormiddag buig je je over kritisch reflecteren met en over historische bronnen. Hoe maak je je leerlingen ervan bewust dat je geschiedenis niet rechtstreeks uit bronnen kan aflezen? Hoe maak je hen vertrouwd met het interpreteren van bronnen? In deze sessie bestudeer je grondig de verschillende aspecten van bronnenstudie en raak je bedreven in het formuleren van vragen die het historisch reflecteren over bronnen bij je leerlingen stimuleren.

Aan de hand van voorbeelden maak je kennis met de concepten presentatie, bruikbaarheid, betrouwbaarheid, representativiteit en kritische bronnenconfrontatie. Je gaat zelf aan de slag met bestaand bronnenmateriaal en werkt aan krachtige lesactiviteiten die aanzetten tot reflectie en kritisch bronnenonderzoek.

In de namiddag focus je op structuurbegrippen en redeneerwijzen. Historische redeneerwijzen zijn cruciaal voor historisch bewustzijn: causaal redeneren, verandering en continuïteit analyseren… Dit alles is pas mogelijk indien de bijhorende structuurbegrippen vlot worden gebruikt. Hoe breng je je leerlingen deze complexe materie bij? Hoe integreer je een leerlijn rond historisch redeneren in je lessen geschiedenis? In deze workshop staan we stil bij (taal)strategieën om je leerlingen stapsgewijs met eenvoudige tot meer complexe redeneerwijzen vertrouwd te maken.

Je onderzoekt welke plaats structuurbegrippen hebben in het historisch leren denken van leerlingen. Met behulp van praktijkvoorbeelden ervaar je hoe je met structuurbegrippen historische redeneringen kan opbouwen. Je onderzoekt de randvoorwaarden die ervoor zorgen dat leerlingen deze begrippen ook zelf actief in een redenering leren inzetten. Daarbij leg je de link met de algemene historische begrippen en ontdek je het belang van horizontale en verticale leerlijnen. Je besteedt ook aandacht aan het belang van taalgericht vakonderwijs om het gebruik van structuurbegrippen haalbaar te maken, ook voor leerlingen die minder sterk zijn met taal (bv. steigerleren).

Dag 3

In de voormiddag exploreer je het concept historische beeldvorming. Als leraar geschiedenis wordt er van jou verwacht dat je je leerlingen aanleert om tot een beargumenteerde beeldvorming te komen vanuit historische bronnen en een historische vraag. Maar hoe formuleer je met je leerlingen historische vragen? Hoe zet je historische bronnen in om beter tot beeldvorming te komen? Hoe kan je bestaande bevraging van bronnen in cursusmateriaal en methodes hiertoe inzetten? En hoe kan je dit alles evalueren?

In deze workshop ga je actief op zoek naar manieren om de eindtermen rond beeldvorming te vertalen naar de lespraktijk. Je vertrekt vanuit concrete bronnen uit diverse periodes van de drie graden, evalueert voorbeelden van vraagstelling uit bestaande methodes en probeert deze waar mogelijk te versterken in functie van historische beeldvorming. Via samenwerkend leren kom je tot enkele uitgewerkte voorbeelden die je kan inzetten in je eigen lespraktijk.

In de namiddag pak je het reflecteren aan. Verleden, heden en toekomst zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor leerlingen is het onderscheid tussen verleden en geschiedenis niet altijd helder. En dit terwijl verwijzingen naar het verleden alomtegenwoordig zijn in onze huidige samenleving. Hoe leer je leerlingen kritisch kijken naar verwijzingen naar het verleden en het heden? Hoe help je hen verbanden te leggen tussen verleden, heden en toekomst? In deze sessie denk en werk je samen met vakgenoten aan een didactische aanpak rond reflecteren.

Je verkent de betekenis en de mogelijkheden van reflecteren over de relatie heden, verleden en toekomst. Aan de hand van praktijkvoorbeelden en je eigen ervaring en inzichten werk je samen met je vakgenoten aan lesactiviteiten rond reflecteren die je kan inzetten in je eigen lespraktijk.

Op het einde van de dag brengen we alle aspecten van historisch denken uit het hele nascholingstraject samen. We blikken terug op het nascholingstraject, delen kennis en ervaringen met elkaar en zetten nieuwe inzichten op een rijtje. We reflecteren over wat we meenemen naar de klaspraktijk en hoe we het effectief kunnen inzetten tijdens de les.

Doelstellingen

Na het volgen van deze nascholing...

• kan je uitleggen hoe historisch denken het uitgangspunt van je lessen vormt;
• kader je de eindtermen/leerplandoelen van historisch bewustzijn binnen historisch denken;
• evalueer je of bepaalde eindtermen/leerplandoelen historisch bewustzijn effectief bereikt zijn;
• kan je een les opbouwen en versterken in functie van de eindtermen/leerplandoelen historisch bewustzijn;
• zet je doelgericht vakdidactische elementen en werkvormen in je geschiedenisles in;
• ken je de hoofdingrediënten van goed bronnenonderzoek;
• kan je je bestaand lesmateriaal met betrekking tot bronnengebruik kritisch beoordelen;
• versterk je een bestaande bronbevraging, rekening houdend met de nieuwe eindtermen;
• formuleer je bij bronnen vragen die aanzetten tot kritisch reflecteren en historisch denken;
• leer je je leerlingen op een kritische manier kijken naar verwijzingen naar het verleden;
• laat je je leerlingen aan de hand van concrete voorbeelden reflecteren over de link tussen verleden, heden en toekomst;
• geef je concrete voorbeelden van lesonderwerpen waarbij structuurbegrippen zinvol of nodig zijn;
• herken je de wijze waarop structuurbegrippen aangeleerd worden in handboeken;
• pas je voorbeelden van steigerleren toe om het redeneren met structuurbegrippen haalbaar te maken voor taalzwakkere leerlingen;
• lever je een eigen bijdrage aan het ontwikkelen van een leerlijn rond structuurbegrippen in de eigen vakgroep;
• vertaal je de eindtermen rond historische beeldvorming vlot naar de eigen lespraktijk;
• formuleer je historische vragen in functie van historische beeldvorming;
• integreer je diverse aspecten van historisch denken op een structurele manier in je lessen.

Doelgroep

Beginnende leerkrachten geschiedenis uit alle graden en finaliteiten secundair onderwijs, zij-instromers met interesse voor geschiedenisonderwijs, ervaren leerkrachten die hun didactische vaardigheden wensen op te frissen

Begeleiding

Lies Vercauteren, Sophie Bollen (Karel de Grote Hogeschool Antwerpen) en Joost Hansen (Thomas More Mechelen-Antwerpen) zijn docent geschiedenis in de lerarenopleiding secundair onderwijs. Ze geven vakdidactiek geschiedenis en vakinhouden.

Griet Frère werkte als lector geschiedenis aan de Thomas More Hogeschool en de Odisee Hogeschool. Ze is medeauteur van het boek Historisch denken over bronnen. Aan de slag in het geschiedenisonderwijs.

Wouter Smets is historicus en pedagoog. Hij werkt als lerarenopleider geschiedenis aan de Karel de Grote Hogeschool. Hij was voordien 10 jaar zelf leraar in het secundair onderwijs.

Praktisch

Cursusmateriaal en lunches inbegrepen

Mee te brengen door cursist

Een opgeladen laptop of alternatief zoals tablet.

Voor lesdag 1: één van je geschiedenislessen + bijhorende cursus/handboek/werkblad.